فیزیوتراپیست منصور شهابی نژاد
آشنایی اجمالی با سرطان تیروئید پاپیلاری (PTC)
مقدمه
تعریف سرطان تیروئید پاپیلاری (PTC)
سرطان تیروئید پاپیلاری (Papillary Thyroid Carcinoma - PTC) شایع‌ترین نوع سرطان تیروئید است که از سلول‌های فولیکولی غده تیروئید منشاء می‌گیرد. این نوع سرطان معمولاً به‌عنوان یک تومور با رشد آهسته شناخته می‌شود و اغلب دارای پیش‌آگهی خوب است. PTC به دلیل الگوی رشد پاپیلاری یا «شاخه‌دار» در میکروسکوپ به این نام معروف است. از لحاظ پاتولوژیک، این تومور به راحتی قابل تشخیص است، زیرا سلول‌های آن تمایل به تشکیل ساختارهای کوچک و شاخه‌ای دارند.
اهمیت شناخت و تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام PTC از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا این بیماری اگر در مراحل اولیه شناسایی شود، قابل درمان با روش‌های جراحی و دارویی است و در اغلب موارد می‌توان از عود مجدد بیماری جلوگیری کرد. با توجه به شیوع نسبی بالای این نوع سرطان در میان انواع دیگر سرطان‌های تیروئید و همچنین افزایش آگاهی عمومی درباره‌ی اهمیت غربالگری و تشخیص زودهنگام، توجه ویژه به این موضوع ضروری است.
شیوع و آمار جهانی و ایران
PTC شایع‌ترین نوع سرطان تیروئید است و حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد از موارد سرطان تیروئید را تشکیل می‌دهد. طبق آمار جهانی، این سرطان بیشتر در زنان و افراد جوان‌تر دیده می‌شود، هرچند که در مردان نیز وجود دارد. به‌طور کلی، شیوع سرطان تیروئید در حال افزایش است که ممکن است به دلیل بهبود روش‌های تشخیصی و افزایش میزان غربالگری باشد. در ایران نیز، همانند سایر نقاط جهان، PTC شایع‌ترین نوع سرطان تیروئید است و آمار دقیقی در مورد آن وجود دارد که نشان می‌دهد این بیماری در سال‌های اخیر روند رو به رشدی داشته است. با توجه به این آمار، توجه به روش‌های پیشگیری و تشخیص زودهنگام اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
ساختار و فیزیولوژی غده تیروئید
ساختار آناتومیکی تیروئید
غده تیروئید یکی از غدد درون‌ریز اصلی بدن است که در قسمت جلویی گردن و در زیر حنجره قرار دارد. این غده به شکل پروانه‌ای است و از دو لوب چپ و راست تشکیل شده که توسط یک نوار نازک بافتی به نام ایسموس به یکدیگر متصل می‌شوند. وزن طبیعی غده تیروئید در افراد بالغ حدود ۲۰ تا ۳۰ گرم است. هر لوب تیروئید شامل تعداد زیادی فولیکول است که به تولید هورمون‌های تیروئیدی می‌پردازند. فولیکول‌های تیروئیدی از سلول‌های اپیتلیال تشکیل شده‌اند که اطراف یک حفره مرکزی پر از کلوئید را احاطه می‌کنند. این کلوئید حاوی تیروگلوبولین است که پیش‌ساز هورمون‌های تیروئیدی می‌باشد.
عملکرد هورمونی تیروئید
غده تیروئید نقش حیاتی در تنظیم متابولیسم بدن دارد. این غده با تولید دو هورمون اصلی به نام‌های تیروکسین (T4) و تری‌یدوتیرونین (T3) فعالیت متابولیکی سلول‌های بدن را کنترل می‌کند. T4 هورمون اصلی ترشح‌شده از تیروئید است که به‌طور نسبی غیرفعال بوده و در بافت‌های محیطی به T3 تبدیل می‌شود، که فرم فعال هورمون است. این هورمون‌ها با تأثیرگذاری بر مصرف اکسیژن سلول‌ها، تنظیم درجه حرارت بدن، ضربان قلب، و میزان تولید انرژی، نقشی اساسی در حفظ هموستازی بدن ایفا می‌کنند.
رابطه عملکرد تیروئید و سلامتی بدن
عملکرد صحیح غده تیروئید برای حفظ سلامتی بدن ضروری است. افزایش یا کاهش غیرطبیعی سطح هورمون‌های تیروئیدی می‌تواند منجر به اختلالات مختلفی شود. هایپرتیروئیدیسم (پرکاری تیروئید) و هایپوتیروئیدیسم (کم‌کاری تیروئید) دو اختلال شایع مرتبط با عملکرد غیرطبیعی تیروئید هستند. در هایپرتیروئیدیسم، افزایش سطح هورمون‌های تیروئیدی باعث افزایش متابولیسم بدن، کاهش وزن، افزایش ضربان قلب، و اضطراب می‌شود. در مقابل، هایپوتیروئیدیسم با کاهش متابولیسم، افزایش وزن، خستگی، و افسردگی همراه است.
غده تیروئید همچنین نقش مهمی در رشد و توسعه سیستم عصبی، به ویژه در دوران کودکی و جنینی، ایفا می‌کند. نقص در تولید هورمون‌های تیروئیدی در این دوران می‌تواند منجر به مشکلات جدی در رشد و توسعه مغز شود.
انواع سرطان‌های تیروئید
سرطان پاپیلاری تیروئید (Papillary Thyroid Carcinoma - PTC)
سرطان پاپیلاری تیروئید، همان‌طور که در مقدمه توضیح داده شد، شایع‌ترین نوع سرطان تیروئید است و حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد از موارد را شامل می‌شود. این نوع سرطان معمولاً رشد آهسته‌ای دارد و به لنف نودهای گردن نیز ممکن است متاستاز دهد. با این حال، به دلیل رفتار بیولوژیک کم‌تهاجمی آن، اغلب دارای پیش‌آگهی خوبی است و با درمان‌های مناسب، بقاء بیماران معمولاً بالا است.
سرطان فولیکولار تیروئید (Follicular Thyroid Carcinoma - FTC)
سرطان فولیکولار تیروئید دومین نوع شایع سرطان تیروئید است و بین ۱۰ تا ۱۵ درصد از موارد سرطان تیروئید را تشکیل می‌دهد. این نوع سرطان نیز از سلول‌های فولیکولی تیروئید منشأ می‌گیرد، اما برخلاف PTC، تمایل کمتری به متاستاز به لنف نودهای گردنی دارد و بیشتر به عروق خونی و بافت‌های دورتر مانند استخوان‌ها و ریه‌ها متاستاز می‌دهد. سرطان فولیکولار نسبت به PTC تهاجمی‌تر است و درمان آن معمولاً شامل جراحی به همراه ید رادیواکتیو می‌باشد.
سرطان مدولاری تیروئید (Medullary Thyroid Carcinoma - MTC)
سرطان مدولاری تیروئید از سلول‌های پارافولیکولار یا سلول‌های C منشأ می‌گیرد که هورمون کلسی‌تونین تولید می‌کنند. این نوع سرطان نادرتر است و حدود ۵ تا ۱۰ درصد از موارد سرطان تیروئید را شامل می‌شود. سرطان مدولاری می‌تواند به‌صورت خانوادگی یا ارثی باشد و در سندروم‌های نئوپلازی چندگانه تیپ 2 (MEN2) مشاهده می‌شود. تشخیص این سرطان معمولاً از طریق افزایش سطح کلسی‌تونین در خون و تصویربرداری با ید رادیواکتیو انجام می‌شود. این نوع سرطان نسبت به انواع دیگر تیروئید تهاجمی‌تر است و پیش‌آگهی نسبتاً ضعیف‌تری دارد.
سرطان آناپلاستیک تیروئید (Anaplastic Thyroid Carcinoma - ATC)
سرطان آناپلاستیک تیروئید نادرترین و تهاجمی‌ترین نوع سرطان تیروئید است. این نوع سرطان تنها حدود ۱ تا ۲ درصد از موارد سرطان تیروئید را تشکیل می‌دهد، اما به‌دلیل رشد سریع و متاستاز وسیع به بافت‌های اطراف، یکی از کشنده‌ترین انواع سرطان‌ها به شمار می‌رود. بیماران مبتلا به ATC معمولاً با توده‌ای بزرگ و سریع‌الرشد در ناحیه گردن مراجعه می‌کنند و پیش‌آگهی آن بسیار ضعیف است. درمان این نوع سرطان بسیار دشوار بوده و معمولاً شامل جراحی، شیمی‌درمانی، و رادیوتراپی می‌باشد.
مقایسه انواع سرطان‌ها و ویژگی‌های کلینیکی آن‌ها
سرطان‌های تیروئید از لحاظ تهاجم، پیش‌آگهی، و پاسخ به درمان با یکدیگر تفاوت دارند. PTC و FTC به‌طور کلی رفتار بیولوژیکی مشابهی دارند و معمولاً با جراحی و ید رادیواکتیو قابل درمان هستند. در مقابل، MTC و ATC تهاجمی‌تر هستند و نیاز به درمان‌های پیچیده‌تری دارند. درک تفاوت‌های این سرطان‌ها برای پزشکان و بیماران اهمیت دارد تا بتوانند بهترین روش‌های درمانی را انتخاب کنند و به پیش‌آگهی دقیق‌تری دست یابند.
علل و عوامل خطر سرطان پاپیلاری تیروئید
عوامل ژنتیکی
یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در بروز سرطان پاپیلاری تیروئید (PTC) عوامل ژنتیکی است. برخی از جهش‌های ژنتیکی خاص، مانند جهش در ژن‌های BRAF و RAS، با افزایش خطر ابتلا به PTC مرتبط هستند. ژن BRAF به‌خصوص در انواع تهاجمی‌تر PTC بیشتر مشاهده می‌شود و به عنوان یکی از نشانگرهای مولکولی مهم در تشخیص و درمان PTC شناخته شده است. افرادی که دارای جهش‌های ژنتیکی ارثی هستند، به‌ویژه اگر در خانواده‌شان سابقه سرطان تیروئید وجود داشته باشد، در معرض خطر بالاتری قرار دارند.
عوامل محیطی
تابش اشعه یونیزان یکی از مهم‌ترین عوامل محیطی است که خطر ابتلا به PTC را افزایش می‌دهد. افرادی که در معرض تابش‌های هسته‌ای یا پرتودرمانی در ناحیه گردن، به‌ویژه در دوران کودکی، قرار گرفته‌اند، بیشتر در معرض خطر این سرطان هستند. حوادث هسته‌ای، مانند چرنوبیل، منجر به افزایش شیوع سرطان تیروئید در مناطق آسیب‌دیده شده است. علاوه بر این، عوامل محیطی مانند آلودگی هوا، استفاده از مواد شیمیایی صنعتی، و قرار گرفتن در معرض مواد رادیواکتیو نیز می‌تواند خطر ابتلا به PTC را افزایش دهد.
سابقه خانوادگی و ارتباط آن با PTC
سابقه خانوادگی سرطان تیروئید یکی دیگر از عوامل خطر مهم برای PTC است. افرادی که در خانواده‌شان افرادی با سابقه PTC یا سایر انواع سرطان‌های تیروئید وجود دارد، به‌طور معناداری در معرض خطر بیشتری هستند. در برخی از موارد، سرطان پاپیلاری تیروئید می‌تواند به صورت سندروم‌های ارثی، مانند سندروم Cowden و سندروم خانوادگی سرطان تیروئید پاپیلاری، به وجود آید. انجام تست‌های ژنتیکی برای افرادی که دارای سابقه خانوادگی هستند، می‌تواند به شناسایی زودهنگام و پیشگیری از بروز این سرطان کمک کند.
عوامل هورمونی و رابطه آن با جنسیت و سن
سرطان پاپیلاری تیروئید بیشتر در زنان دیده می‌شود، که نشان‌دهنده تأثیر عوامل هورمونی در بروز این بیماری است. هورمون‌های جنسی، به‌ویژه استروژن، ممکن است در رشد و توسعه تومورهای تیروئیدی نقش داشته باشند. این نظریه توسط افزایش شیوع PTC در زنان جوان و میانسال پشتیبانی می‌شود. همچنین، ریسک ابتلا به PTC با افزایش سن بیشتر می‌شود، اگرچه این سرطان در هر سنی ممکن است رخ دهد.
سایر عوامل خطر
علاوه بر عوامل ذکر شده، چاقی، رژیم غذایی با کمبود ید، و وجود برخی بیماری‌های خودایمنی مانند تیروئیدیت هاشیموتو نیز می‌توانند خطر ابتلا به PTC را افزایش دهند. همچنین، مصرف برخی داروها و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص نیز ممکن است با افزایش خطر PTC مرتبط باشد.
علل و عوامل خطر سرطان پاپیلاری تیروئید
عوامل ژنتیکی
یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در بروز سرطان پاپیلاری تیروئید (PTC) عوامل ژنتیکی است. برخی از جهش‌های ژنتیکی خاص، مانند جهش در ژن‌های BRAF و RAS، با افزایش خطر ابتلا به PTC مرتبط هستند. ژن BRAF به‌خصوص در انواع تهاجمی‌تر PTC بیشتر مشاهده می‌شود و به عنوان یکی از نشانگرهای مولکولی مهم در تشخیص و درمان PTC شناخته شده است. افرادی که دارای جهش‌های ژنتیکی ارثی هستند، به‌ویژه اگر در خانواده‌شان سابقه سرطان تیروئید وجود داشته باشد، در معرض خطر بالاتری قرار دارند.
عوامل محیطی
تابش اشعه یونیزان یکی از مهم‌ترین عوامل محیطی است که خطر ابتلا به PTC را افزایش می‌دهد. افرادی که در معرض تابش‌های هسته‌ای یا پرتودرمانی در ناحیه گردن، به‌ویژه در دوران کودکی، قرار گرفته‌اند، بیشتر در معرض خطر این سرطان هستند. حوادث هسته‌ای، مانند چرنوبیل، منجر به افزایش شیوع سرطان تیروئید در مناطق آسیب‌دیده شده است. علاوه بر این، عوامل محیطی مانند آلودگی هوا، استفاده از مواد شیمیایی صنعتی، و قرار گرفتن در معرض مواد رادیواکتیو نیز می‌تواند خطر ابتلا به PTC را افزایش دهد.
سابقه خانوادگی و ارتباط آن با PTC
سابقه خانوادگی سرطان تیروئید یکی دیگر از عوامل خطر مهم برای PTC است. افرادی که در خانواده‌شان افرادی با سابقه PTC یا سایر انواع سرطان‌های تیروئید وجود دارد، به‌طور معناداری در معرض خطر بیشتری هستند. در برخی از موارد، سرطان پاپیلاری تیروئید می‌تواند به صورت سندروم‌های ارثی، مانند سندروم Cowden و سندروم خانوادگی سرطان تیروئید پاپیلاری، به وجود آید. انجام تست‌های ژنتیکی برای افرادی که دارای سابقه خانوادگی هستند، می‌تواند به شناسایی زودهنگام و پیشگیری از بروز این سرطان کمک کند.
عوامل هورمونی و رابطه آن با جنسیت و سن
سرطان پاپیلاری تیروئید بیشتر در زنان دیده می‌شود، که نشان‌دهنده تأثیر عوامل هورمونی در بروز این بیماری است. هورمون‌های جنسی، به‌ویژه استروژن، ممکن است در رشد و توسعه تومورهای تیروئیدی نقش داشته باشند. این نظریه توسط افزایش شیوع PTC در زنان جوان و میانسال پشتیبانی می‌شود. همچنین، ریسک ابتلا به PTC با افزایش سن بیشتر می‌شود، اگرچه این سرطان در هر سنی ممکن است رخ دهد.
سایر عوامل خطر
علاوه بر عوامل ذکر شده، چاقی، رژیم غذایی با کمبود ید، و وجود برخی بیماری‌های خودایمنی مانند تیروئیدیت هاشیموتو نیز می‌توانند خطر ابتلا به PTC را افزایش دهند. همچنین، مصرف برخی داروها و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص نیز ممکن است با افزایش خطر PTC مرتبط باشد.
علائم و نشانه‌های بالینی PTC
تشخیص اولیه از طریق معاینه بالینی
بیماران مبتلا به سرطان پاپیلاری تیروئید معمولاً با یک توده در ناحیه گردن یا حنجره به پزشک مراجعه می‌کنند. این توده معمولاً بدون درد است و ممکن است به مرور زمان بزرگ شود. در برخی موارد، بیماران ممکن است توده را به صورت اتفاقی و در حین معاینات معمول گردن یا تصویربرداری‌های پزشکی متوجه شوند. معاینه فیزیکی گردن برای تشخیص اولیه این توده‌ها بسیار اهمیت دارد.
علائم غیرمستقیم و کم‌اهمیت‌تر
علاوه بر توده‌های گردنی، برخی بیماران ممکن است علائم دیگری مانند صدای خشن یا تغییرات صدا، درد در ناحیه گردن یا گلو، و یا مشکل در بلع را تجربه کنند. این علائم معمولاً در مراحل پیشرفته‌تر بیماری ظاهر می‌شوند. برخی از بیماران ممکن است علائمی مانند ضعف، کاهش وزن غیرقابل توضیح، و یا افزایش سطح هورمون‌های تیروئیدی داشته باشند، که می‌تواند به علائم هایپرتیروئیدیسم منجر شود.
رابطه بین علائم و مرحله پیشرفته بیماری
در مراحل پیشرفته‌تر PTC، تومور ممکن است به بافت‌ها و ساختارهای اطراف تیروئید تهاجم کند، که می‌تواند منجر به علائمی مانند درد شدید گردن، مشکلات تنفسی، و یا اختلال در بلع شود. همچنین، متاستاز به لنف نودهای گردنی می‌تواند منجر به بزرگ شدن آن‌ها و ایجاد توده‌های قابل لمس شود. در موارد نادر، سرطان ممکن است به ارگان‌های دورتر مانند ریه‌ها یا استخوان‌ها متاستاز دهد، که علائم مرتبط با این ارگان‌ها را به دنبال خواهد داشت.
تشخیص و ارزیابی
آزمایش‌های خونی و هورمونی
تشخیص اولیه PTC معمولاً با معاینه فیزیکی و تصویربرداری آغاز می‌شود، اما آزمایش‌های خونی نیز نقش مهمی در ارزیابی عملکرد تیروئید و شناسایی نشانگرهای مرتبط با سرطان دارند. آزمایش سطح هورمون‌های تیروئیدی (T3، T4، و TSH) می‌تواند به تشخیص عملکرد تیروئید کمک کند. در مواردی که به سرطان مدولاری مشکوک باشند، اندازه‌گیری سطح کلسی‌تونین و کارسینوآمبریونیک آنتی‌ژن (CEA) نیز انجام می‌شود.
بیوپسی (FNA) و روش‌های تصویربرداری
روش بیوپسی آسپیراسیون با سوزن نازک (FNA) استاندارد طلایی برای تشخیص PTC است. این روش به پزشکان امکان می‌دهد تا نمونه کوچکی از بافت تیروئید را برای بررسی سلول‌های سرطانی به آزمایشگاه ارسال کنند. FNA معمولاً تحت هدایت سونوگرافی انجام می‌شود تا دقت بیشتری داشته باشد.
روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، CT اسکن، و MRI نیز برای تشخیص دقیق‌تر و ارزیابی وسعت تومور به کار می‌روند. سونوگرافی تیروئید، به‌ویژه برای شناسایی ندول‌ها و بررسی مشخصات آن‌ها بسیار مفید است.
استفاده از تصویربرداری با ید رادیواکتیو (RAI)
در برخی موارد، از تصویربرداری با ید رادیواکتیو (RAI) برای ارزیابی متاستاز و بررسی میزان جذب ید توسط بافت‌های تیروئیدی استفاده می‌شود. RAI در تشخیص و همچنین در درمان PTC کاربرد دارد و به شناسایی بافت‌های باقی‌مانده تیروئیدی پس از جراحی کمک می‌کند.
استفاده از مارکرهای مولکولی در تشخیص
در سال‌های اخیر، استفاده از مارکرهای مولکولی مانند جهش‌های ژن BRAF و RAS در تشخیص و پیش‌بینی پیش‌آگهی PTC افزایش یافته است. این مارکرها می‌توانند به شناسایی تومورهای با رفتار تهاجمی‌تر کمک کرده و در تصمیم‌گیری‌های درمانی مؤثر باشند.
روش‌های درمانی PTC
عمل جراحی (تیروئیدکتومی کامل و نیمه‌کامل)
جراحی اولین خط درمانی برای PTC است. بسته به اندازه و محل تومور، پزشکان ممکن است تیروئیدکتومی کامل (برداشتن کامل غده تیروئید) یا نیمه‌کامل (برداشتن یک لوب از غده) را توصیه کنند. در مواردی که تومور به لنف نودهای گردن نیز تهاجم کرده باشد، جراحی برای برداشتن این لنف نودها نیز انجام می‌شود.
درمان با ید رادیواکتیو (RAI) پس از عمل جراحی
پس از جراحی، بسیاری از بیماران تحت درمان با ید رادیواکتیو (RAI) قرار می‌گیرند. این درمان برای از بین بردن هرگونه بافت تیروئیدی باقی‌مانده یا سلول‌های سرطانی که ممکن است به سایر قسمت‌های بدن متاستاز داده باشند، به کار می‌رود. RAI به‌طور خاص برای سرطان‌هایی که توانایی جذب ید دارند، مانند PTC، مؤثر است.
درمان با هورمون تیروئید
پس از تیروئیدکتومی، بیماران نیاز به مصرف هورمون تیروئید (لووتیروکسین) دارند تا سطح هورمون‌های تیروئیدی بدن را به حالت طبیعی بازگردانند و از بروز هیپوتیروئیدیسم جلوگیری کنند. علاوه بر این، هورمون‌های تیروئیدی می‌توانند با کاهش سطح TSH از تحریک رشد مجدد سلول‌های سرطانی جلوگیری کنند.
استفاده از شیمی‌درمانی و رادیوتراپی
اگرچه شیمی‌درمانی و رادیوتراپی در درمان اولیه PTC کمتر به کار می‌روند، اما در موارد پیشرفته‌تر یا تهاجمی‌تر، به‌ویژه در سرطان آناپلاستیک، ممکن است استفاده شوند. این روش‌ها معمولاً به‌عنوان درمان‌های تکمیلی در کنار جراحی و RAI به کار می‌روند.
مراقبت‌های پس از عمل و درمان تکمیلی
مراقبت‌های پس از عمل برای بیماران مبتلا به PTC شامل پیگیری‌های منظم، انجام آزمایش‌های دوره‌ای برای بررسی سطح هورمون‌ها، و تصویربرداری برای ارزیابی عود بیماری است. برخی بیماران ممکن است نیاز به درمان‌های تکمیلی، مانند مصرف مکمل‌های کلسیم و ویتامین D، داشته باشند تا از عوارض پس از جراحی جلوگیری شود.
درمان هدفمند و ایمونوتراپی
در مواردی که سرطان به درمان‌های سنتی پاسخ نمی‌دهد یا در حال پیشرفت است، درمان‌های هدفمند مولکولی و ایمونوتراپی ممکن است مورد استفاده قرار گیرند. این روش‌ها با هدف قرار دادن مسیرهای مولکولی خاص در سلول‌های سرطانی عمل می‌کنند و می‌توانند برای بیماران با جهش‌های ژنتیکی خاص، مانند BRAF، مؤثر باشند.
پیش‌آگهی و نتایج بلندمدت
عوامل مؤثر بر پیش‌آگهی
پیش‌آگهی برای بیماران مبتلا به PTC عموماً خوب است، به‌ویژه در مواردی که بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شود. عواملی مانند سن بیمار، اندازه و محل تومور، و وجود یا عدم وجود متاستاز به لنف نودها و سایر ارگان‌ها می‌توانند بر پیش‌آگهی تأثیر بگذارند. بیماران جوان‌تر و آن‌هایی که تومور کوچک‌تری دارند، معمولاً پیش‌آگهی بهتری دارند.
نرخ بقاء و عود بیماری
نرخ بقاء پنج ساله برای بیماران مبتلا به PTC بیش از ۹۵ درصد است، اما خطر عود بیماری وجود دارد. عود بیماری ممکن است در غدد لنفاوی یا سایر نقاط بدن رخ دهد و نیاز به درمان مجدد داشته باشد. پیگیری منظم و بررسی سطح تیروگلوبولین (TG) به عنوان یک مارکر توموری می‌تواند در شناسایی زودهنگام عود بیماری مفید باشد.
مراقبت‌های مداوم و پیگیری‌های پس از درمان
پیگیری منظم پس از درمان برای بررسی عود بیماری و ارزیابی سطح هورمون‌های تیروئیدی ضروری است. این پیگیری‌ها شامل آزمایش‌های خونی، تصویربرداری، و بررسی‌های دوره‌ای توسط پزشک معالج می‌باشد. مصرف مداوم هورمون‌های تیروئیدی و تنظیم دوز آن‌ها بر اساس نیازهای بیمار نیز بخش مهمی از مراقبت‌های پس از درمان است.
تأثیر درمان بر کیفیت زندگی بیمار
درمان PTC، به‌ویژه جراحی و درمان با ید رادیواکتیو، می‌تواند تأثیراتی بر کیفیت زندگی بیمار داشته باشد. برخی بیماران ممکن است از عوارض جانبی مانند خشکی دهان، تغییرات در حس چشایی، و یا خستگی ناشی از هیپوتیروئیدیسم پس از درمان رنج ببرند. حمایت روانی و مدیریت علائم می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی این بیماران کمک کند.
پیشگیری و مراقبت‌های پیشگیرانه
آگاهی‌بخشی و آموزش عمومی
آگاهی‌بخشی به جامعه درباره علل، عوامل خطر، و علائم سرطان پاپیلاری تیروئید می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری و تشخیص زودهنگام این بیماری داشته باشد. آموزش عمومی درباره اهمیت معاینات منظم و پیگیری‌های دوره‌ای، به ویژه برای افرادی که در معرض خطر بیشتری هستند، ضروری است.
تست‌های ژنتیکی برای افراد با ریسک بالا
برای افرادی که دارای سابقه خانوادگی سرطان تیروئید هستند یا جهش‌های ژنتیکی مرتبط با PTC دارند، انجام تست‌های ژنتیکی می‌تواند به شناسایی زودهنگام و پیشگیری از بروز بیماری کمک کند. این تست‌ها می‌توانند به شناسایی افراد در معرض خطر و برنامه‌ریزی برای انجام معاینات منظم و پیگیری‌های دقیق‌تر کمک کنند.
اهمیت معاینات منظم و تشخیص زودهنگام
معاینات منظم و تصویربرداری‌های دوره‌ای، به ویژه برای افرادی که در معرض خطر بالاتری هستند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. تشخیص زودهنگام PTC معمولاً منجر به پیش‌آگهی بهتر و کاهش عوارض ناشی از درمان می‌شود.
نقش تغذیه و سبک زندگی سالم در کاهش ریسک
سبک زندگی سالم، شامل تغذیه مناسب، ورزش منظم، و اجتناب از عوامل محیطی مضر مانند مواد شیمیایی و تابش‌های هسته‌ای، می‌تواند خطر ابتلا به PTC را کاهش دهد. مصرف کافی ید از طریق رژیم غذایی نیز برای پیشگیری از بیماری‌های تیروئیدی، از جمله PTC، بسیار مهم است.
بحث و نتیجه‌گیری
سرطان پاپیلاری تیروئید (PTC) به عنوان شایع‌ترین نوع سرطان تیروئید، موضوعی است که نیاز به توجه و بررسی دقیق دارد. درک دقیق علل و عوامل خطر، علائم بالینی، و روش‌های تشخیص و درمان PTC می‌تواند به بهبود پیش‌آگهی بیماران و کاهش مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری کمک کند.
پیشرفت‌های علمی در زمینه مارکرهای مولکولی و درمان‌های هدفمند نویدبخش آینده‌ای روشن‌تر برای بیماران مبتلا به PTC است. با این حال، نقش تیم درمانی در مدیریت و پیگیری مداوم بیماران، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. تلاش‌های بیشتری باید در زمینه آموزش عمومی، بهبود روش‌های تشخیص زودهنگام، و توسعه درمان‌های جدید و مؤثر انجام شود.
در نهایت، همکاری میان بیماران، پزشکان، و پژوهشگران برای دستیابی به بهترین نتایج درمانی و بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به PTC ضروری است.
منابع و مراجع
- Smith, M. A., & Thompson, L. D. R. (2018). Papillary thyroid carcinoma: An update. Head and Neck Pathology, 12(2), 165-178.
- Xue, S., Wang, P., Liu, J., & Bai, T. (2016). The association between BRAF V600E mutation and tumor aggressiveness in papillary thyroid carcinoma: a meta-analysis. World Journal of Surgical Oncology, 14, 241.
- حسینی، م.، & همکاران. (1397). بررسی عوامل خطر سرطان پاپیلاری تیروئید در بیماران ایرانی. مجله علوم پزشکی، 22(1)، 25-30.
فیزیوتراپیست منصور شهابی نژاد
آشنایی اجمالی با سرطان تیروئید پاپیلاری (PTC)
مقدمه
تعریف سرطان تیروئید پاپیلاری (PTC)
سرطان تیروئید پاپیلاری (Papillary Thyroid Carcinoma - PTC) شایع‌ترین نوع سرطان تیروئید است که از سلول‌های فولیکولی غده تیروئید منشاء می‌گیرد. این نوع سرطان معمولاً به‌عنوان یک تومور با رشد آهسته شناخته می‌شود و اغلب دارای پیش‌آگهی خوب است. PTC به دلیل الگوی رشد پاپیلاری یا «شاخه‌دار» در میکروسکوپ به این نام معروف است. از لحاظ پاتولوژیک، این تومور به راحتی قابل تشخیص است، زیرا سلول‌های آن تمایل به تشکیل ساختارهای کوچک و شاخه‌ای دارند.
اهمیت شناخت و تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام PTC از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا این بیماری اگر در مراحل اولیه شناسایی شود، قابل درمان با روش‌های جراحی و دارویی است و در اغلب موارد می‌توان از عود مجدد بیماری جلوگیری کرد. با توجه به شیوع نسبی بالای این نوع سرطان در میان انواع دیگر سرطان‌های تیروئید و همچنین افزایش آگاهی عمومی درباره‌ی اهمیت غربالگری و تشخیص زودهنگام، توجه ویژه به این موضوع ضروری است.
شیوع و آمار جهانی و ایران
PTC شایع‌ترین نوع سرطان تیروئید است و حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد از موارد سرطان تیروئید را تشکیل می‌دهد. طبق آمار جهانی، این سرطان بیشتر در زنان و افراد جوان‌تر دیده می‌شود، هرچند که در مردان نیز وجود دارد. به‌طور کلی، شیوع سرطان تیروئید در حال افزایش است که ممکن است به دلیل بهبود روش‌های تشخیصی و افزایش میزان غربالگری باشد. در ایران نیز، همانند سایر نقاط جهان، PTC شایع‌ترین نوع سرطان تیروئید است و آمار دقیقی در مورد آن وجود دارد که نشان می‌دهد این بیماری در سال‌های اخیر روند رو به رشدی داشته است. با توجه به این آمار، توجه به روش‌های پیشگیری و تشخیص زودهنگام اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
ساختار و فیزیولوژی غده تیروئید
ساختار آناتومیکی تیروئید
غده تیروئید یکی از غدد درون‌ریز اصلی بدن است که در قسمت جلویی گردن و در زیر حنجره قرار دارد. این غده به شکل پروانه‌ای است و از دو لوب چپ و راست تشکیل شده که توسط یک نوار نازک بافتی به نام ایسموس به یکدیگر متصل می‌شوند. وزن طبیعی غده تیروئید در افراد بالغ حدود ۲۰ تا ۳۰ گرم است. هر لوب تیروئید شامل تعداد زیادی فولیکول است که به تولید هورمون‌های تیروئیدی می‌پردازند. فولیکول‌های تیروئیدی از سلول‌های اپیتلیال تشکیل شده‌اند که اطراف یک حفره مرکزی پر از کلوئید را احاطه می‌کنند. این کلوئید حاوی تیروگلوبولین است که پیش‌ساز هورمون‌های تیروئیدی می‌باشد.
عملکرد هورمونی تیروئید
غده تیروئید نقش حیاتی در تنظیم متابولیسم بدن دارد. این غده با تولید دو هورمون اصلی به نام‌های تیروکسین (T4) و تری‌یدوتیرونین (T3) فعالیت متابولیکی سلول‌های بدن را کنترل می‌کند. T4 هورمون اصلی ترشح‌شده از تیروئید است که به‌طور نسبی غیرفعال بوده و در بافت‌های محیطی به T3 تبدیل می‌شود، که فرم فعال هورمون است. این هورمون‌ها با تأثیرگذاری بر مصرف اکسیژن سلول‌ها، تنظیم درجه حرارت بدن، ضربان قلب، و میزان تولید انرژی، نقشی اساسی در حفظ هموستازی بدن ایفا می‌کنند.
رابطه عملکرد تیروئید و سلامتی بدن
عملکرد صحیح غده تیروئید برای حفظ سلامتی بدن ضروری است. افزایش یا کاهش غیرطبیعی سطح هورمون‌های تیروئیدی می‌تواند منجر به اختلالات مختلفی شود. هایپرتیروئیدیسم (پرکاری تیروئید) و هایپوتیروئیدیسم (کم‌کاری تیروئید) دو اختلال شایع مرتبط با عملکرد غیرطبیعی تیروئید هستند. در هایپرتیروئیدیسم، افزایش سطح هورمون‌های تیروئیدی باعث افزایش متابولیسم بدن، کاهش وزن، افزایش ضربان قلب، و اضطراب می‌شود. در مقابل، هایپوتیروئیدیسم با کاهش متابولیسم، افزایش وزن، خستگی، و افسردگی همراه است.
غده تیروئید همچنین نقش مهمی در رشد و توسعه سیستم عصبی، به ویژه در دوران کودکی و جنینی، ایفا می‌کند. نقص در تولید هورمون‌های تیروئیدی در این دوران می‌تواند منجر به مشکلات جدی در رشد و توسعه مغز شود.
انواع سرطان‌های تیروئید
سرطان پاپیلاری تیروئید (Papillary Thyroid Carcinoma - PTC)
سرطان پاپیلاری تیروئید، همان‌طور که در مقدمه توضیح داده شد، شایع‌ترین نوع سرطان تیروئید است و حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد از موارد را شامل می‌شود. این نوع سرطان معمولاً رشد آهسته‌ای دارد و به لنف نودهای گردن نیز ممکن است متاستاز دهد. با این حال، به دلیل رفتار بیولوژیک کم‌تهاجمی آن، اغلب دارای پیش‌آگهی خوبی است و با درمان‌های مناسب، بقاء بیماران معمولاً بالا است.
سرطان فولیکولار تیروئید (Follicular Thyroid Carcinoma - FTC)
سرطان فولیکولار تیروئید دومین نوع شایع سرطان تیروئید است و بین ۱۰ تا ۱۵ درصد از موارد سرطان تیروئید را تشکیل می‌دهد. این نوع سرطان نیز از سلول‌های فولیکولی تیروئید منشأ می‌گیرد، اما برخلاف PTC، تمایل کمتری به متاستاز به لنف نودهای گردنی دارد و بیشتر به عروق خونی و بافت‌های دورتر مانند استخوان‌ها و ریه‌ها متاستاز می‌دهد. سرطان فولیکولار نسبت به PTC تهاجمی‌تر است و درمان آن معمولاً شامل جراحی به همراه ید رادیواکتیو می‌باشد.
سرطان مدولاری تیروئید (Medullary Thyroid Carcinoma - MTC)
سرطان مدولاری تیروئید از سلول‌های پارافولیکولار یا سلول‌های C منشأ می‌گیرد که هورمون کلسی‌تونین تولید می‌کنند. این نوع سرطان نادرتر است و حدود ۵ تا ۱۰ درصد از موارد سرطان تیروئید را شامل می‌شود. سرطان مدولاری می‌تواند به‌صورت خانوادگی یا ارثی باشد و در سندروم‌های نئوپلازی چندگانه تیپ 2 (MEN2) مشاهده می‌شود. تشخیص این سرطان معمولاً از طریق افزایش سطح کلسی‌تونین در خون و تصویربرداری با ید رادیواکتیو انجام می‌شود. این نوع سرطان نسبت به انواع دیگر تیروئید تهاجمی‌تر است و پیش‌آگهی نسبتاً ضعیف‌تری دارد.
سرطان آناپلاستیک تیروئید (Anaplastic Thyroid Carcinoma - ATC)
سرطان آناپلاستیک تیروئید نادرترین و تهاجمی‌ترین نوع سرطان تیروئید است. این نوع سرطان تنها حدود ۱ تا ۲ درصد از موارد سرطان تیروئید را تشکیل می‌دهد، اما به‌دلیل رشد سریع و متاستاز وسیع به بافت‌های اطراف، یکی از کشنده‌ترین انواع سرطان‌ها به شمار می‌رود. بیماران مبتلا به ATC معمولاً با توده‌ای بزرگ و سریع‌الرشد در ناحیه گردن مراجعه می‌کنند و پیش‌آگهی آن بسیار ضعیف است. درمان این نوع سرطان بسیار دشوار بوده و معمولاً شامل جراحی، شیمی‌درمانی، و رادیوتراپی می‌باشد.
مقایسه انواع سرطان‌ها و ویژگی‌های کلینیکی آن‌ها
سرطان‌های تیروئید از لحاظ تهاجم، پیش‌آگهی، و پاسخ به درمان با یکدیگر تفاوت دارند. PTC و FTC به‌طور کلی رفتار بیولوژیکی مشابهی دارند و معمولاً با جراحی و ید رادیواکتیو قابل درمان هستند. در مقابل، MTC و ATC تهاجمی‌تر هستند و نیاز به درمان‌های پیچیده‌تری دارند. درک تفاوت‌های این سرطان‌ها برای پزشکان و بیماران اهمیت دارد تا بتوانند بهترین روش‌های درمانی را انتخاب کنند و به پیش‌آگهی دقیق‌تری دست یابند.
علل و عوامل خطر سرطان پاپیلاری تیروئید
عوامل ژنتیکی
یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در بروز سرطان پاپیلاری تیروئید (PTC) عوامل ژنتیکی است. برخی از جهش‌های ژنتیکی خاص، مانند جهش در ژن‌های BRAF و RAS، با افزایش خطر ابتلا به PTC مرتبط هستند. ژن BRAF به‌خصوص در انواع تهاجمی‌تر PTC بیشتر مشاهده می‌شود و به عنوان یکی از نشانگرهای مولکولی مهم در تشخیص و درمان PTC شناخته شده است. افرادی که دارای جهش‌های ژنتیکی ارثی هستند، به‌ویژه اگر در خانواده‌شان سابقه سرطان تیروئید وجود داشته باشد، در معرض خطر بالاتری قرار دارند.
عوامل محیطی
تابش اشعه یونیزان یکی از مهم‌ترین عوامل محیطی است که خطر ابتلا به PTC را افزایش می‌دهد. افرادی که در معرض تابش‌های هسته‌ای یا پرتودرمانی در ناحیه گردن، به‌ویژه در دوران کودکی، قرار گرفته‌اند، بیشتر در معرض خطر این سرطان هستند. حوادث هسته‌ای، مانند چرنوبیل، منجر به افزایش شیوع سرطان تیروئید در مناطق آسیب‌دیده شده است. علاوه بر این، عوامل محیطی مانند آلودگی هوا، استفاده از مواد شیمیایی صنعتی، و قرار گرفتن در معرض مواد رادیواکتیو نیز می‌تواند خطر ابتلا به PTC را افزایش دهد.
سابقه خانوادگی و ارتباط آن با PTC
سابقه خانوادگی سرطان تیروئید یکی دیگر از عوامل خطر مهم برای PTC است. افرادی که در خانواده‌شان افرادی با سابقه PTC یا سایر انواع سرطان‌های تیروئید وجود دارد، به‌طور معناداری در معرض خطر بیشتری هستند. در برخی از موارد، سرطان پاپیلاری تیروئید می‌تواند به صورت سندروم‌های ارثی، مانند سندروم Cowden و سندروم خانوادگی سرطان تیروئید پاپیلاری، به وجود آید. انجام تست‌های ژنتیکی برای افرادی که دارای سابقه خانوادگی هستند، می‌تواند به شناسایی زودهنگام و پیشگیری از بروز این سرطان کمک کند.
عوامل هورمونی و رابطه آن با جنسیت و سن
سرطان پاپیلاری تیروئید بیشتر در زنان دیده می‌شود، که نشان‌دهنده تأثیر عوامل هورمونی در بروز این بیماری است. هورمون‌های جنسی، به‌ویژه استروژن، ممکن است در رشد و توسعه تومورهای تیروئیدی نقش داشته باشند. این نظریه توسط افزایش شیوع PTC در زنان جوان و میانسال پشتیبانی می‌شود. همچنین، ریسک ابتلا به PTC با افزایش سن بیشتر می‌شود، اگرچه این سرطان در هر سنی ممکن است رخ دهد.
سایر عوامل خطر
علاوه بر عوامل ذکر شده، چاقی، رژیم غذایی با کمبود ید، و وجود برخی بیماری‌های خودایمنی مانند تیروئیدیت هاشیموتو نیز می‌توانند خطر ابتلا به PTC را افزایش دهند. همچنین، مصرف برخی داروها و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص نیز ممکن است با افزایش خطر PTC مرتبط باشد.
علل و عوامل خطر سرطان پاپیلاری تیروئید
عوامل ژنتیکی
یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در بروز سرطان پاپیلاری تیروئید (PTC) عوامل ژنتیکی است. برخی از جهش‌های ژنتیکی خاص، مانند جهش در ژن‌های BRAF و RAS، با افزایش خطر ابتلا به PTC مرتبط هستند. ژن BRAF به‌خصوص در انواع تهاجمی‌تر PTC بیشتر مشاهده می‌شود و به عنوان یکی از نشانگرهای مولکولی مهم در تشخیص و درمان PTC شناخته شده است. افرادی که دارای جهش‌های ژنتیکی ارثی هستند، به‌ویژه اگر در خانواده‌شان سابقه سرطان تیروئید وجود داشته باشد، در معرض خطر بالاتری قرار دارند.
عوامل محیطی
تابش اشعه یونیزان یکی از مهم‌ترین عوامل محیطی است که خطر ابتلا به PTC را افزایش می‌دهد. افرادی که در معرض تابش‌های هسته‌ای یا پرتودرمانی در ناحیه گردن، به‌ویژه در دوران کودکی، قرار گرفته‌اند، بیشتر در معرض خطر این سرطان هستند. حوادث هسته‌ای، مانند چرنوبیل، منجر به افزایش شیوع سرطان تیروئید در مناطق آسیب‌دیده شده است. علاوه بر این، عوامل محیطی مانند آلودگی هوا، استفاده از مواد شیمیایی صنعتی، و قرار گرفتن در معرض مواد رادیواکتیو نیز می‌تواند خطر ابتلا به PTC را افزایش دهد.
سابقه خانوادگی و ارتباط آن با PTC
سابقه خانوادگی سرطان تیروئید یکی دیگر از عوامل خطر مهم برای PTC است. افرادی که در خانواده‌شان افرادی با سابقه PTC یا سایر انواع سرطان‌های تیروئید وجود دارد، به‌طور معناداری در معرض خطر بیشتری هستند. در برخی از موارد، سرطان پاپیلاری تیروئید می‌تواند به صورت سندروم‌های ارثی، مانند سندروم Cowden و سندروم خانوادگی سرطان تیروئید پاپیلاری، به وجود آید. انجام تست‌های ژنتیکی برای افرادی که دارای سابقه خانوادگی هستند، می‌تواند به شناسایی زودهنگام و پیشگیری از بروز این سرطان کمک کند.
عوامل هورمونی و رابطه آن با جنسیت و سن
سرطان پاپیلاری تیروئید بیشتر در زنان دیده می‌شود، که نشان‌دهنده تأثیر عوامل هورمونی در بروز این بیماری است. هورمون‌های جنسی، به‌ویژه استروژن، ممکن است در رشد و توسعه تومورهای تیروئیدی نقش داشته باشند. این نظریه توسط افزایش شیوع PTC در زنان جوان و میانسال پشتیبانی می‌شود. همچنین، ریسک ابتلا به PTC با افزایش سن بیشتر می‌شود، اگرچه این سرطان در هر سنی ممکن است رخ دهد.
سایر عوامل خطر
علاوه بر عوامل ذکر شده، چاقی، رژیم غذایی با کمبود ید، و وجود برخی بیماری‌های خودایمنی مانند تیروئیدیت هاشیموتو نیز می‌توانند خطر ابتلا به PTC را افزایش دهند. همچنین، مصرف برخی داروها و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص نیز ممکن است با افزایش خطر PTC مرتبط باشد.
علائم و نشانه‌های بالینی PTC
تشخیص اولیه از طریق معاینه بالینی
بیماران مبتلا به سرطان پاپیلاری تیروئید معمولاً با یک توده در ناحیه گردن یا حنجره به پزشک مراجعه می‌کنند. این توده معمولاً بدون درد است و ممکن است به مرور زمان بزرگ شود. در برخی موارد، بیماران ممکن است توده را به صورت اتفاقی و در حین معاینات معمول گردن یا تصویربرداری‌های پزشکی متوجه شوند. معاینه فیزیکی گردن برای تشخیص اولیه این توده‌ها بسیار اهمیت دارد.
علائم غیرمستقیم و کم‌اهمیت‌تر
علاوه بر توده‌های گردنی، برخی بیماران ممکن است علائم دیگری مانند صدای خشن یا تغییرات صدا، درد در ناحیه گردن یا گلو، و یا مشکل در بلع را تجربه کنند. این علائم معمولاً در مراحل پیشرفته‌تر بیماری ظاهر می‌شوند. برخی از بیماران ممکن است علائمی مانند ضعف، کاهش وزن غیرقابل توضیح، و یا افزایش سطح هورمون‌های تیروئیدی داشته باشند، که می‌تواند به علائم هایپرتیروئیدیسم منجر شود.
رابطه بین علائم و مرحله پیشرفته بیماری
در مراحل پیشرفته‌تر PTC، تومور ممکن است به بافت‌ها و ساختارهای اطراف تیروئید تهاجم کند، که می‌تواند منجر به علائمی مانند درد شدید گردن، مشکلات تنفسی، و یا اختلال در بلع شود. همچنین، متاستاز به لنف نودهای گردنی می‌تواند منجر به بزرگ شدن آن‌ها و ایجاد توده‌های قابل لمس شود. در موارد نادر، سرطان ممکن است به ارگان‌های دورتر مانند ریه‌ها یا استخوان‌ها متاستاز دهد، که علائم مرتبط با این ارگان‌ها را به دنبال خواهد داشت.
تشخیص و ارزیابی
آزمایش‌های خونی و هورمونی
تشخیص اولیه PTC معمولاً با معاینه فیزیکی و تصویربرداری آغاز می‌شود، اما آزمایش‌های خونی نیز نقش مهمی در ارزیابی عملکرد تیروئید و شناسایی نشانگرهای مرتبط با سرطان دارند. آزمایش سطح هورمون‌های تیروئیدی (T3، T4، و TSH) می‌تواند به تشخیص عملکرد تیروئید کمک کند. در مواردی که به سرطان مدولاری مشکوک باشند، اندازه‌گیری سطح کلسی‌تونین و کارسینوآمبریونیک آنتی‌ژن (CEA) نیز انجام می‌شود.
بیوپسی (FNA) و روش‌های تصویربرداری
روش بیوپسی آسپیراسیون با سوزن نازک (FNA) استاندارد طلایی برای تشخیص PTC است. این روش به پزشکان امکان می‌دهد تا نمونه کوچکی از بافت تیروئید را برای بررسی سلول‌های سرطانی به آزمایشگاه ارسال کنند. FNA معمولاً تحت هدایت سونوگرافی انجام می‌شود تا دقت بیشتری داشته باشد.
روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، CT اسکن، و MRI نیز برای تشخیص دقیق‌تر و ارزیابی وسعت تومور به کار می‌روند. سونوگرافی تیروئید، به‌ویژه برای شناسایی ندول‌ها و بررسی مشخصات آن‌ها بسیار مفید است.
استفاده از تصویربرداری با ید رادیواکتیو (RAI)
در برخی موارد، از تصویربرداری با ید رادیواکتیو (RAI) برای ارزیابی متاستاز و بررسی میزان جذب ید توسط بافت‌های تیروئیدی استفاده می‌شود. RAI در تشخیص و همچنین در درمان PTC کاربرد دارد و به شناسایی بافت‌های باقی‌مانده تیروئیدی پس از جراحی کمک می‌کند.
استفاده از مارکرهای مولکولی در تشخیص
در سال‌های اخیر، استفاده از مارکرهای مولکولی مانند جهش‌های ژن BRAF و RAS در تشخیص و پیش‌بینی پیش‌آگهی PTC افزایش یافته است. این مارکرها می‌توانند به شناسایی تومورهای با رفتار تهاجمی‌تر کمک کرده و در تصمیم‌گیری‌های درمانی مؤثر باشند.
روش‌های درمانی PTC
عمل جراحی (تیروئیدکتومی کامل و نیمه‌کامل)
جراحی اولین خط درمانی برای PTC است. بسته به اندازه و محل تومور، پزشکان ممکن است تیروئیدکتومی کامل (برداشتن کامل غده تیروئید) یا نیمه‌کامل (برداشتن یک لوب از غده) را توصیه کنند. در مواردی که تومور به لنف نودهای گردن نیز تهاجم کرده باشد، جراحی برای برداشتن این لنف نودها نیز انجام می‌شود.
درمان با ید رادیواکتیو (RAI) پس از عمل جراحی
پس از جراحی، بسیاری از بیماران تحت درمان با ید رادیواکتیو (RAI) قرار می‌گیرند. این درمان برای از بین بردن هرگونه بافت تیروئیدی باقی‌مانده یا سلول‌های سرطانی که ممکن است به سایر قسمت‌های بدن متاستاز داده باشند، به کار می‌رود. RAI به‌طور خاص برای سرطان‌هایی که توانایی جذب ید دارند، مانند PTC، مؤثر است.
درمان با هورمون تیروئید
پس از تیروئیدکتومی، بیماران نیاز به مصرف هورمون تیروئید (لووتیروکسین) دارند تا سطح هورمون‌های تیروئیدی بدن را به حالت طبیعی بازگردانند و از بروز هیپوتیروئیدیسم جلوگیری کنند. علاوه بر این، هورمون‌های تیروئیدی می‌توانند با کاهش سطح TSH از تحریک رشد مجدد سلول‌های سرطانی جلوگیری کنند.
استفاده از شیمی‌درمانی و رادیوتراپی
اگرچه شیمی‌درمانی و رادیوتراپی در درمان اولیه PTC کمتر به کار می‌روند، اما در موارد پیشرفته‌تر یا تهاجمی‌تر، به‌ویژه در سرطان آناپلاستیک، ممکن است استفاده شوند. این روش‌ها معمولاً به‌عنوان درمان‌های تکمیلی در کنار جراحی و RAI به کار می‌روند.
مراقبت‌های پس از عمل و درمان تکمیلی
مراقبت‌های پس از عمل برای بیماران مبتلا به PTC شامل پیگیری‌های منظم، انجام آزمایش‌های دوره‌ای برای بررسی سطح هورمون‌ها، و تصویربرداری برای ارزیابی عود بیماری است. برخی بیماران ممکن است نیاز به درمان‌های تکمیلی، مانند مصرف مکمل‌های کلسیم و ویتامین D، داشته باشند تا از عوارض پس از جراحی جلوگیری شود.
درمان هدفمند و ایمونوتراپی
در مواردی که سرطان به درمان‌های سنتی پاسخ نمی‌دهد یا در حال پیشرفت است، درمان‌های هدفمند مولکولی و ایمونوتراپی ممکن است مورد استفاده قرار گیرند. این روش‌ها با هدف قرار دادن مسیرهای مولکولی خاص در سلول‌های سرطانی عمل می‌کنند و می‌توانند برای بیماران با جهش‌های ژنتیکی خاص، مانند BRAF، مؤثر باشند.
پیش‌آگهی و نتایج بلندمدت
عوامل مؤثر بر پیش‌آگهی
پیش‌آگهی برای بیماران مبتلا به PTC عموماً خوب است، به‌ویژه در مواردی که بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شود. عواملی مانند سن بیمار، اندازه و محل تومور، و وجود یا عدم وجود متاستاز به لنف نودها و سایر ارگان‌ها می‌توانند بر پیش‌آگهی تأثیر بگذارند. بیماران جوان‌تر و آن‌هایی که تومور کوچک‌تری دارند، معمولاً پیش‌آگهی بهتری دارند.
نرخ بقاء و عود بیماری
نرخ بقاء پنج ساله برای بیماران مبتلا به PTC بیش از ۹۵ درصد است، اما خطر عود بیماری وجود دارد. عود بیماری ممکن است در غدد لنفاوی یا سایر نقاط بدن رخ دهد و نیاز به درمان مجدد داشته باشد. پیگیری منظم و بررسی سطح تیروگلوبولین (TG) به عنوان یک مارکر توموری می‌تواند در شناسایی زودهنگام عود بیماری مفید باشد.
مراقبت‌های مداوم و پیگیری‌های پس از درمان
پیگیری منظم پس از درمان برای بررسی عود بیماری و ارزیابی سطح هورمون‌های تیروئیدی ضروری است. این پیگیری‌ها شامل آزمایش‌های خونی، تصویربرداری، و بررسی‌های دوره‌ای توسط پزشک معالج می‌باشد. مصرف مداوم هورمون‌های تیروئیدی و تنظیم دوز آن‌ها بر اساس نیازهای بیمار نیز بخش مهمی از مراقبت‌های پس از درمان است.
تأثیر درمان بر کیفیت زندگی بیمار
درمان PTC، به‌ویژه جراحی و درمان با ید رادیواکتیو، می‌تواند تأثیراتی بر کیفیت زندگی بیمار داشته باشد. برخی بیماران ممکن است از عوارض جانبی مانند خشکی دهان، تغییرات در حس چشایی، و یا خستگی ناشی از هیپوتیروئیدیسم پس از درمان رنج ببرند. حمایت روانی و مدیریت علائم می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی این بیماران کمک کند.
پیشگیری و مراقبت‌های پیشگیرانه
آگاهی‌بخشی و آموزش عمومی
آگاهی‌بخشی به جامعه درباره علل، عوامل خطر، و علائم سرطان پاپیلاری تیروئید می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری و تشخیص زودهنگام این بیماری داشته باشد. آموزش عمومی درباره اهمیت معاینات منظم و پیگیری‌های دوره‌ای، به ویژه برای افرادی که در معرض خطر بیشتری هستند، ضروری است.
تست‌های ژنتیکی برای افراد با ریسک بالا
برای افرادی که دارای سابقه خانوادگی سرطان تیروئید هستند یا جهش‌های ژنتیکی مرتبط با PTC دارند، انجام تست‌های ژنتیکی می‌تواند به شناسایی زودهنگام و پیشگیری از بروز بیماری کمک کند. این تست‌ها می‌توانند به شناسایی افراد در معرض خطر و برنامه‌ریزی برای انجام معاینات منظم و پیگیری‌های دقیق‌تر کمک کنند.
اهمیت معاینات منظم و تشخیص زودهنگام
معاینات منظم و تصویربرداری‌های دوره‌ای، به ویژه برای افرادی که در معرض خطر بالاتری هستند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. تشخیص زودهنگام PTC معمولاً منجر به پیش‌آگهی بهتر و کاهش عوارض ناشی از درمان می‌شود.
نقش تغذیه و سبک زندگی سالم در کاهش ریسک
سبک زندگی سالم، شامل تغذیه مناسب، ورزش منظم، و اجتناب از عوامل محیطی مضر مانند مواد شیمیایی و تابش‌های هسته‌ای، می‌تواند خطر ابتلا به PTC را کاهش دهد. مصرف کافی ید از طریق رژیم غذایی نیز برای پیشگیری از بیماری‌های تیروئیدی، از جمله PTC، بسیار مهم است.
بحث و نتیجه‌گیری
سرطان پاپیلاری تیروئید (PTC) به عنوان شایع‌ترین نوع سرطان تیروئید، موضوعی است که نیاز به توجه و بررسی دقیق دارد. درک دقیق علل و عوامل خطر، علائم بالینی، و روش‌های تشخیص و درمان PTC می‌تواند به بهبود پیش‌آگهی بیماران و کاهش مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری کمک کند.
پیشرفت‌های علمی در زمینه مارکرهای مولکولی و درمان‌های هدفمند نویدبخش آینده‌ای روشن‌تر برای بیماران مبتلا به PTC است. با این حال، نقش تیم درمانی در مدیریت و پیگیری مداوم بیماران، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. تلاش‌های بیشتری باید در زمینه آموزش عمومی، بهبود روش‌های تشخیص زودهنگام، و توسعه درمان‌های جدید و مؤثر انجام شود.
در نهایت، همکاری میان بیماران، پزشکان، و پژوهشگران برای دستیابی به بهترین نتایج درمانی و بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به PTC ضروری است.
منابع و مراجع
- Smith, M. A., & Thompson, L. D. R. (2018). Papillary thyroid carcinoma: An update. Head and Neck Pathology, 12(2), 165-178.
- Xue, S., Wang, P., Liu, J., & Bai, T. (2016). The association between BRAF V600E mutation and tumor aggressiveness in papillary thyroid carcinoma: a meta-analysis. World Journal of Surgical Oncology, 14, 241.
- حسینی، م.، & همکاران. (1397). بررسی عوامل خطر سرطان پاپیلاری تیروئید در بیماران ایرانی. مجله علوم پزشکی، 22(1)، 25-30.
تصاویر مرتبط
گالری تصاویر مرتبط با این مطلب
نظرات کاربران
کاربران در خصوص این مطلب چه نظری دارند؟